De Sahel is een van de meest kwetsbare regio’s ter wereld als het gaat om klimaatverandering en woestijnvorming. Deze strook land, die zich uitstrekt over Afrika van Senegal tot Soedan, vormt de overgang tussen de Sahara en de savanne. Door klimaatverandering en menselijke activiteiten breidt de Sahara zich steeds verder uit, met ingrijpende gevolgen voor de lokale bevolking, biodiversiteit en landbouw. Dit leidt tot verminderde landbouwproductie, voedseltekorten, verlies van biodiversiteit en gedwongen migratie naar andere gebieden.
Waarom is de Sahel belangrijk?
De Sahel is essentieel voor miljoenen mensen die er wonen en afhankelijk zijn van landbouw en veeteelt. De regio fungeert als een natuurlijke buffer tegen de verdere uitbreiding van de Sahara. Bovendien speelt de Sahel een belangrijke rol in het mondiale klimaat, doordat vegetatie en bodems koolstof opslaan, de waterkringloop beïnvloeden en de albedo van het aardoppervlak veranderen, wat de temperatuur en neerslagpatronen kan beïnvloeden. Het verlies van vegetatie in de Sahel betekent niet alleen een ecologische ramp, maar ook economische en sociale problemen, zoals voedselonzekerheid en migratie.
Technieken om woestijnvorming tegen te gaan
Om de verspreiding van de Sahara te stoppen, worden verschillende strategieën toegepast, variërend van traditionele landbouwmethoden tot grootschalige ecologische projecten.
- De Grote Groene Muur – Dit is een ambitieus project, waarin wordt geprobeerd een 8.000 kilometer lange en 15 kilometer brede strook bomen te planten van de westkust tot de oostkust van Afrika. Bomen helpen de bodem vast te houden, verbeteren de waterhuishouding en bieden schaduw voor gewassen. Hoewel het project veel uitdagingen kent, heeft het al geleid tot positieve veranderingen, zoals herstel van gedegradeerde grond en een verbeterd lokaal klimaat.
- Agroforestry en regeneratieve landbouw – Lokale boeren passen technieken toe zoals het beschermen en herstellen van natuurlijke begroeiing op akkers. Door bomen en struiken tussen gewassen te laten groeien, wordt de bodem verrijkt, water vastgehouden en de landbouwproductie verbeterd. Een goed voorbeeld hiervan is de ‘Farmer Managed Natural Regeneration’ (FMNR)-techniek, waarbij boeren boomstompen laten uitlopen in plaats van ze te verwijderen, waardoor natuurlijke bossen kunnen herstellen.
- Wateropvangsystemen – Door het aanleggen van stenen barrières en dammetjes kunnen regenwater en sedimenten worden vastgehouden, waardoor de bodem vruchtbaarder blijft. Dit helpt boeren om water beter te benutten in droge perioden en voorkomt bodemerosie.
- Zaï-techniek – Een eeuwenoude methode waarbij kleine kuiltjes in de grond worden gegraven en gevuld met compost om zaden te planten. Dit verhoogt de kans op kieming en verbetert de bodemstructuur. De techniek is bijzonder effectief in droge gebieden, omdat het regenwater opvangt en ervoor zorgt dat het direct naar de wortels van de planten gaat. Daarnaast houden de kuilen het water gedurende lange tijd vast, waardoor de droge grond hersteld kan worden. Boeren in Burkina Faso en Nigeria hebben met de Zaï-techniek woestijnachtige gebieden opnieuw vruchtbaar gemaakt en hun oogstopbrengst aanzienlijk verhoogd.
In Nigeria worden momenteel indrukwekkende resultaten geboekt met deze techniek, zoals te zien is in deze video. Hier laten boeren zien hoe traditionele kennis zonder moderne technologie kan leiden tot duurzame landbouw en herstel van gedegradeerde gronden.
Technologie en innovatie
Hoewel de meeste succesvolle projecten in de Sahel draaien op traditionele technieken, wordt er ook gebruik gemaakt van moderne technologie. Een goed voorbeeld hiervan is het gebruik van satellietbeelden en AI-gestuurde monitoring om bodemerosie en vegetatiegroei te volgen. Dit helpt wetenschappers en beleidsmakers om effectiever in te grijpen en strategieën aan te passen aan veranderende omstandigheden. Ook worden er drones ingezet om herbebossing te versnellen door zaadjes over grote gebieden te verspreiden.
Conclusie
De strijd tegen woestijnvorming in de Sahel laat zien dat innovatie en oude wijsheid hand in hand kunnen gaan in de bescherming van onze planeet. Opvallend is dat veel van de succesvolle technieken, zoals de Zaï-techniek en FMNR, volledig gebaseerd zijn op traditionele methoden en nauwelijks technologie vereisen. Tegelijkertijd kunnen moderne hulpmiddelen zoals satellietdata en drones helpen om deze inspanningen efficiënter te maken. De toekomst van de Sahel zal afhangen van een slimme combinatie van beide benaderingen.
Robert Dilber
Bronnen:
- Enabel: “De beste groene muur is die waar mensen in harmonie met hun omgeving leven”
- Unep: “A green wall to promote peace and restore nature in Africa’s Sahel region”
- IFAD: “Great Green Wall”
- LandPortal: “Burkina Faso : The Zaï Technique and Enhanced Agricultural Productivity”
- YouTube-video over Zai-techniek in Nigeria