Sinds ons kantoor is verhuisd naar de haven van Scheveningen, zitten we recht tegenover de uitvalsbasis van de KNRM: de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij. En elke keer weer zie ik hun boot aan de kade liggen, klaar om uit te varen in nood.
Vanuit mijn zomers als lifeguard op de Wassenaarse Slag ben ik al vaker met de KNRM in aanraking gekomen. En de techniek die verborgen zit in hun boten is geavanceerder dan je misschien zou verwachten. Van een afstandje lijkt het “zomaar” een stoere reddingsboot, maar zodra je aan boord stapt, heb je opeens door wat voor engineering hierachter zit.
Vrijwillige redders
De Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij is geen overheidsdienst; het is een op-zichzelf-staande organisatie die grotendeels draait op vrijwilligers en volledig afhankelijk is van donaties. En tóch staan ze dag en nacht klaar. Of het nu stormt, sneeuwt of de golven meters hoog zijn, de vrijwillige redders varen uit.
Jaarlijks helpt de KNRM duizenden mensen in nood op zee, op het IJsselmeer of in de Wadden. En dat is op zichzelf al indrukwekkend, maar zodra je ontdekt op wat voor boten ze dat doen, groeit de bewondering alleen maar meer.
Hoge eisen voor reddingsboten
Een reddingboot van de KNRM (zoals de Edith Gondel hieronder) is namelijk geen gewone boot. Hij moet bestand zijn tegen de zwaarste omstandigheden: orkaankracht, metershoge branding en pikdonkere nachten. Daarnaast moet hij zelfrichtend zijn; als zo’n boot omslaat, moet hij vanzelf weer rechtop komen. En natuurlijk moeten de boten snel, wendbaar en betrouwbaar zijn. Ze mogen absoluut niet falen als er levens op het spel staan.
Daarom zijn vrijwel alle KNRM-reddingboten uitgerust met waterjet-aandrijving in plaats van traditionele schroeven. Dit geeft niet alleen meer controle, maar is ook veiliger rondom drenkelingen en werkt zelfs in extreem ondiep water. De romp is van marine-grade aluminium: licht, sterk en duurzaam.
Binnenin de boten vind je apparatuur die niet zou misstaan op een marineschip: radar, AIS (Automatic Identification System), GPS, kaartplotters, VHF-radio’s, noodbakens en infraroodkijkers. En bij zoekacties worden vaak geavanceerde driftberekeningen toegepast, die op basis van stroming, wind en tijd kunnen voorspellen waar een drenkeling zich kan bevinden. Alles aan boord is gericht op één ding: snel vinden, snel helpen en veilig terugkomen. Als je aan boord stapt van de Edith Gondel, de reddingsboot van het KNRM-station Katwijk, zie je dit ook goed terug in het dashboard.
Nh1816
In 2015 introduceerde de KNRM haar meest geavanceerde reddingboot ooit: de Nh1816. Dit vlagschip is in samenwerking met Damen Shipyards, Willem de Vries Lentsch Yachts Designers & Naval Architects en (natuurlijk ) de TU Delft ontworpen en ontwikkeld, en deels gesponsord door verzekeraar De Noordhollandsche 1816. Er is er maar 1 van in heel Nederland, en die staat in IJmuiden
Hij is 19 meter lang, heeft twee 1200 pk sterke dieselmotoren en haalt ruim 30 knopen (bijna 60 km/u). De Sea Axe-boeg snijdt door de golven alsof het een mes door boter is. Zelfs bij ruwe zee blijft de boot stabiel, wat niet alleen beter is voor de reddingstaak, maar ook voor de bemanning.
Als de Nh1816 ooit zou kapseizen, wat zelden tot nooit voorkomt door zijn ontwerp, richt hij zichzelf automatisch weer op. Dankzij de constructie blijven zelfs de motoren draaien terwijl de boot ondersteboven ligt, en alle vitale apparatuur is waterdicht uitgevoerd. Aan boord vind je onder andere geveerde stoelen, klimaatregeling, geluidsdemping en een 360° zicht rondom de stuurhut. Kortom: deze boot is ontworpen voor inzet onder de zwaarste omstandigheden.
Toch is er nooit een serie van gebouwd. En dat is niet omdat het ontwerp faalde, maar omdat de Nh1816 bedoeld was als prototype en testplatform. In de praktijk bleek onder andere de grote afstand tussen waterlijn en dek wat minder handig bij het aan boord halen van drenkelingen. Mede daardoor werkt de KNRM inmiddels aan een opvolger: de Nh1816-II. Wat daarvan precies de specificaties worden, is nog niet publiek bekend, maar dat hij voortbouwt op het beste van de Nh1816, staat vast.
Arie Visser-klasse
De andere veelgebruikte klasse is de Arie Visser-klasse. Sinds 1999 varen er elf van deze imposante boten langs de Nederlandse kust. Bijna 19 meter lang, twee krachtige motoren van elk 1000 pk, en ruimte voor wel 120 geredden.
De Arie Visser is een RIB: een stijve aluminium romp met opblaasbare randen, wat zorgt voor stabiliteit én veiligheid bij het langszij komen van schepen. Met een topsnelheid van 33 knopen en een actieradius van 16 uur op volle kracht is deze boot uitermate geschikt voor langdurige zoekacties op volle zee.
Ook hier is het aan boord net een commandocentrum: twee radars, AIS, marifoons, radiopeilers, dieptemeters: alles is dubbel uitgevoerd, zodat zelfs bij uitval van één systeem de boot operationeel kan blijven. Ook aan comfort is gedacht: geluiddemping, werklicht, een verwarmde stuurhut. Want ook de redders hebben het graag een beetje warm.
Van Wijk-klasse
De nieuwste toevoeging aan de KNRM-vloot is de Van Wijk-klasse, een doorontwikkeling van de vertrouwde Valentijn-klasse uit 1990, maar dan moderner, ruimer en nóg beter toegerust voor reddingsacties in ondiep water. Sinds 2022 worden deze 11,4 meter lange reddingboten geleidelijk in gebruik genomen op verschillende reddingstations langs de Nederlandse kust.
Net als hun voorgangers zijn de Van Wijk-boten perfect geschikt voor strandlancering: ze worden met een rupsvoertuig en trailer het water in gereden en zijn binnen enkele minuten inzetbaar (zoals hieronder te zien met de Adriaan Hendrik in Egmond aan Zee). De romp is van aluminium, rondom voorzien van een dikke opblaasbare rand, en de aandrijving bestaat uit twee krachtige dieselmotoren met waterjets — goed voor een topsnelheid van ruim 35 knopen.
Aan boord vinden we alles wat je verwacht van een moderne reddingboot: GPS, AIS, radar, VHF-marifoons, digitale kaartplotters, en een geavanceerd intercomsysteem waarmee de bemanning onderling en met de wal kan communiceren, zelfs in de herrie van storm of branding. De stuurconsole is overzichtelijk ingedeeld, en de bemanning zit op geveerde zadelstoelen voor comfort bij hoge snelheid.
Ook deze klasse is volledig zelfrichtend en voorzien van slimme details zoals een verlaagde instap achterin (rescueramp) om drenkelingen makkelijker aan boord te krijgen. De layout is ruimer dan bij de Valentijn-klasse, met meer werkruimte op het achterdek en een verbeterde instap aan de zijkant. Daarmee zijn deze boten niet alleen snel en robuust, maar ook ontworpen met oog voor praktische inzet op het water.
De Van Wijk-klasse is een goed voorbeeld van hoe de KNRM continu innoveert: bouwen op wat werkt en verbeteren waar het kan. En dat zie je overal, van de techniek aan boord tot de manier waarop je op zee iemand veilig naar binnen haalt.
Wat voor technologieën worden er gebruikt?
Wat alle KNRM-reddingboten gemeen hebben, is dat ze zijn uitgerust met slimme hulpmiddelen die het redden niet alleen makkelijker maken, maar ook veiliger voor zowel de drenkelingen als de bemanning. Want in de hectiek van een reddingsactie, vaak bij slecht weer en in het donker, telt elke seconde en elk detail.
Zo is er de rescue ramp: een soort opblaasbare glijbaan aan de achterzijde van de boot, waarmee mensen die uit het water worden gehaald gemakkelijk naar binnen kunnen schuiven. Vooral bij onderkoelde slachtoffers of mensen met letsel is dit een uitkomst – het voorkomt onnodig tillen of trekken in gevaarlijke situaties.
Aan boord liggen altijd EPIRB-noodbakens (Emergency Position-Indicating Radio Beacons) en SART-transponders, die automatisch een noodsignaal uitsturen als er iets misgaat met de boot zelf. Zo kunnen andere schepen of reddingseenheden de positie nauwkeurig bepalen via radar of satelliet. Deze middelen zijn letterlijk levensreddend wanneer de KNRM zelf in de problemen komt, hoe zeldzaam dat ook is.
Voor eerste hulp op zee beschikken de boten over brancards, zuurstofflessen, AED’s, en thermische dekens. Ze zijn voorbereid op alles: van onderkoeling tot hartfalen. En dat alles in een compacte ruimte, zorgvuldig opgeborgen maar razendsnel bereikbaar.
Ook in het donker kunnen redders hun werk blijven doen. Dankzij nachtzichtapparatuur en infraroodcamera’s worden drenkelingen of wrakstukken zelfs in het pikkedonker zichtbaar. Zoeklichten op de boeg, warmtebeeld en radar vullen elkaar aan zorgen ervoor dat niets ongezien blijft.
En dan zijn er nog de overlevingspakken. Elk bemanningslid draagt een speciaal thermisch pak dat bescherming biedt tegen onderkoeling, waterinslag en wind. Deze pakken zijn waterdicht, drijvend, en houden lichaamstemperatuur vast, zelfs bij langdurige inzet in koud zeewater of bij slecht weer. Ze maken het mogelijk om urenlang veilig te opereren onder omstandigheden waarin je normaal gesproken binnen enkele minuten onderkoeld zou raken. Dat geeft de vrijwilligers niet alleen bescherming, maar ook het vertrouwen om voluit te handelen.
Tot slot is er de communicatie: via marifoon en het landelijk C2000-netwerk kunnen bemanningen naadloos schakelen met de Kustwacht, brandweer, ambulance en politie. Zo loopt een reddingsactie op zee naadloos over in een medische overdracht aan land, als dat nodig is.
Wat deze technologieën bijzonder maakt, is dat ze voortdurend worden getoetst in de praktijk. De KNRM leert van elke inzet, elk incident, elk detail. Wat goed werkt, wordt standaard. Wat beter kan, wordt aangepast. En soms leidt dat tot innovaties die wereldwijd worden overgenomen. Alles met maar één doel: sneller, veiliger en effectiever redden.
Conclusie
Toch is het niet alleen de techniek die indruk maakt. Wat écht blijft hangen is het beeld van vrijwilligers, van mensen met gewone banen, die binnen enkele minuten hun werk laten vallen om in weer en wind een onbekende te helpen. Dat ze dat kunnen doen dankzij deze boten, maakt de technologie niet alleen indrukwekkend, maar ook menselijk.
Benieuwd hoe dat er in de praktijk uitziet? In dit filmpje zie je hoe een KNRM-reddingboot zich staande houdt in ruige zee.
En dan tot slot nog een persoonlijke noot: ik vaar zelf niet op de grote boten van de KNRM, maar wél bij de Reddingsbrigade Nederland (RedNed). Ook daar wordt keihard gewerkt om levens te redden, met vrijwilligers die zich inzetten zonder aarzeling, en met apparatuur waar je trots op mag zijn. De onderstaande foto was tijdens een oefening genomen.
De KNRM en de Reddingsbrigade werken vaak nauw samen. En dát is uiteindelijk waar het bij dit soort organisaties om draait: samenwerking en volledige toewijding. Tussen politie, brandweer, ambulance, Kustwacht, KNRM en RedNed, maar bovenal: tussen mensen.
Robert Dilber
Bronnen:
- Zeilwereld – Afbeelding Edith Gondel
- KNRM – Afbeelding NH-1816, Afbeelding strandlancering Adriaan Hendrik, Afbeelding Rescue Ramp, Afbeelding overlevingspakken
- KNRM – Informatie bootklassses: Van Wijk, Valentijn, Arie Visser, Nh-1816, Vlootvernieuwing
- Robert Dilber – Overige foto’s + kennis opgedaan in praktijk
